- Ιωάννης ο Ευαγγελιστής
- (1ος αι. μ.Χ.).Γιος του Ζεβεδαίου και αδελφός του Ιακώβου, είχε προσχωρήσει αρχικά στη θρησκευτική κίνηση του Ιωάννη του Βαπτιστή –αν και αυτό δεν είναι βέβαιο– και αργότερα ακολούθησε τον Ιησού. Οι πληροφορίες που αφορούν τη ζωή του προέρχονται κυρίως από ευαγγελική πηγή. Ο I. ο Ε. θεωρείται ο πιο σημαντικός μάρτυρας της δημόσιας ζωής του Ιησού και ο μόνος από τους Αποστόλους που ήταν παρών τη στιγμή του θανάτου του διδασκάλου του.
Μετά τον θάνατο του Ιησού εξελίχθηκε σε μία από τις πιο αξιόλογες προσωπικότητες της πρώτης χριστιανικής κοινότητας της Ιερουσαλήμ. Εξορίστηκε στην Πάτμο και, κατά την ίδια παράδοση, πέθανε στην Έφεσο σε μεγάλη ηλικία. Σε αυτόν αποδίδονται διάφορα συγγράμματα, ορισμένα από τα οποία περιλαμβάνουν σπουδαιότατα θεολογικά θέματα σχετικά με την πρώτη χριστιανική διδασκαλία – γι’ αυτό ονομάζεται και θεολόγος. Στον κανόνα της Καινής Διαθήκης έχουν περιληφθεί το τέταρτο Ευαγγέλιο, τρεις Επιστολές (πιστεύεται ότι γράφτηκαν στην Έφεσο στα τέλη του 1ου αι.) και η Αποκάλυψη, που προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών αναγνωστών.
Στο Ευαγγέλιό του δεν παρέθεσε απλώς τη βιογραφία του Ιησού, αλλά διατύπωσε, μέσα από τη Σταύρωση και την Ανάσταση, την έννοια της λύτρωσης· τα βιογραφικά στοιχεία ήταν το μέσο για να οδηγηθεί ο πιστός στην αφομοίωση αυτής της ουσίας. Έτσι το Ευαγγέλιο γίνεται αγγελία, κήρυγμα, όπου ο Ιησούς δεν αποκαλύπτει μόνο τον Θεό αλλά και τον κοινωνεί άμεσα. Στις Επιστολές του εναντιώθηκε στις πρώτες γνωστικές αιρέσεις και υποστήριξε ένθερμα ότι η ενανθρώπηση αποτελεί βασική αλήθεια και ότι δεν μπορεί να υπάρξει γνώση του Θεού έξω από τη γνώση του Ιησού. Στην Αποκάλυψη ο συγγραφέας απέδωσε με παραστατικότητα την εξουσία του Θεού πάνω στην ανθρώπινη ιστορία, τη σύγκρουση του Καλού και του Κακού στον κόσμο, την κεντρική θέση του Ιησού, την προσωρινότητα της ανθρώπινης δύναμης, τα δεινά και την ελπίδα της Εκκλησίας και την τελική αποκατάσταση των πάντων.
O Ιωάννης ο Ευαγγελιστής, ο σπουδαιότερος μάρτυρας της δημόσιας ζωής του Ιησού, σε εικόνα του 15ου αι. (Ναός Σταυρού, Αγιασμάτι, Κύπρος).
Ο ευαγγελιστής Ιωάννης με τον μαθητή του Πρόχορο, σε εικόνα του 15ου αι., πιθανότατα μικρασιατικής προέλευσης (Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών).
Dictionary of Greek. 2013.